Kajaki dmuchane

 Kajaki dmuchane

W Polsce praktycznie nie spotyka się kajaków dmuchanych przydatnych do uprawiania turystyki. Produkowany przed laty Rekin był wyłącznie łodzią przeznaczoną do rekreacji. Na świecie są jednak wytwarzane łodzie dmuchane, które trudno jest określić jako pontony, przydatne do uprawiania turystyki zarówno na wodach nizinnych, jak i górskich.
Klasyczne takie konstrukcje to przede wszystkim kajak Spezi firmy Metzeler, i kajak Skip EX produkowany przez czeską firmę Gumotex. Nadają się one do uprawiania turystyki górskiej -- w przypadku Skipa producent nie zaleca stosowanie go na rzekach trudniejszych niż WW 4, natomiast Spezi był używany nawet na wodzie o trudności WW 5+. Konstrukcja obu tych kajaków jest podobna: są one wykonane z mocnej tkaniny powlekanej PVC. Kadłub formowany jest z kilku lub kilkunastu niezależnych komór, najczęściej przebiegających na całej długości łodzi. Zarówno Skip, jak i Spezi wyposażone są w sztywny kokpit umożliwiający założenie fartucha. Spezi może być też wyposażony w laminatowe siodełko. Waga każdej z tych łodzi nie przekracza 15 kg, a wymiary po złożeniu (około 80x50x30 cm) umożliwiają transport w każdych praktycznie warunkach.
Najnowszą konstrukcją tej klasy, łączącą właściwie cechy kajak dmuchanego i składaka, jest Yukon Kodiak. Kadłub tego kajaka składa się ze składanego stelaża wykonanego z laminatu epoksydowego wzmocnionego włóknem węglowym. Stelaż ten nie formuje jednak całego szkieletu, tak, jak to ma miejsce w składaku, ale wzmacnia jedynie podłogę. Kadłub jest samonośną dmuchaną konstrukcją, złożoną z 9-ciu niezależnych komór. Kajak daje się zmontować w ciągu około 10-ciu minut. Produkowane są jedynki (około 4.5 m długości, waga około 22 kg) i dwójki (około 5.5 m długości, waga około 28 kg).
Podobnie wykonywane są także kanadyjki -- a właściwie dwu- i trzyosobowe wąskie pontony. Najstarszą konstrukcją tego typu jest XR Trekking (dwuosobowa kanadyjka, około 4 m długości, waga około 30 kg, po złożeniu tworzy coś w rodzaju plecaka ze stelażem). Wzorowane na niej konstrukcje, to Grabner Outside i Palava Gumotexu o podobnych wymiarach i parametrach.

Wyposażenie kajaka

W tym miejscu chciałbym omówić elementy wyposażenia łodzi, które nie są integralnie związane z produkcją kadłuba, ale bardzo ważne z punktu widzenia jego użytkowania. Omawiam tu tylko te wyposażenie, które jest mocowane do kajaka. Rozdział ten dotyczy wszystkich technologii, choć do niedawna jedynymi dobrze wyposażonymi kajakami spotykanymi w Polsce były składaki i polietyleny. Wynika to z dosyć prostego faktu -- polietyleny są kupowane za granicą u poważnych producentów dostosowanych do zachodniego, wymagającego rynku. U nas do połowy lat dziewięćdziesiątych zbyt mała konkurencja nie zmuszała producentów kajaków laminatowych do odpowiedniego ich wykańczania. Na szczęście zmieniło się to na lepsze w ostatnim czasie.
Wyposażenie kajaka zależy od jego przeznaczenia. Największą ilość ,,dodatków" obserwujemy na kajaku pełnomorskim.

Wyposażenie kajaka morskiego:
1 -- liny pokładowe, 2 -- pokrywa przedniego luku bagażowego, 3 -- kompas, 4 -- ręczna pompa osuszająca, 5 -- podnóżek z wmontowanym napędem pompy nożnej, 6 -- oparcie, 7 -- alternatywne położenie pompy ręcznej, 8 -- przegroda wodoszczelna, 9 -- pokrywa tylnego luku bagażowego, 10 -- ster, 11 -- płetwa stabilizująca

Kompletne wyposażenie kajaka składa się z następujących elementów:

Siodełko -- jest ono najczęściej wykonane z takiego samego materiału jak kadłub kajaka. W kajakach laminatowych istotne jest, aby siodełko było solidne, całe i starannie przyklejone do kadłuba. Dobrze jest podkleić siodełko z boków i ewentualnie także od spodu przy pomocy kawałków pianki poliuretanowej (lub styropianu), przyklejonych drugą stroną do kadłuba. Siodełko powinno być sztywne, w przeciwnym przypadku łatwo je połamać. Górskie kajaki polietylenowe i wyczynowe wyposażone są czasem w siodełko wykonane w całości z pianki. Takie siodełko daje się dobrze indywidualnie dopasować. Jeżeli zamierzamy pływać po rzekach górskich, to ważne jest ścisłe dopasowanie szerokości siodełka do szerokości bioder kajakarza. Jeżeli siodełko nie ma regulowanej szerokości, to można to zrobić równie dobrze, wyklejając boki kawałkami pianki (np. ze starej karimaty), które przycinamy tak, aby biodra ściśle przylegały do boków siodełka.
Uzupełnieniem siodełka jest oparcie -- w kajakach górskich jego konstrukcja powinna umożliwiać przynajmniej minimalną regulację.
Kanadyjki turystyczne powinny być wyposażone w ławeczki umożliwiające wiosłowanie zarówno w pozycji siedzącej jak i klęczącej. Kanadyjki górskie są zwykle wyposażone w specjalne siodełka, na których klęczy się okrakiem.

Podnóżek -- powinien być obowiązkowym wyposażeniem każdego kajaka (ale nie kanadyjki). Szczególnie istotny jest on w kajakach górskich -- pływanie bez podnóżka, to narażanie się na bardzo poważne niebezpieczeństwo. Także w kajakarstwie nizinnym podnóżek nie tylko zwiększa komfort, ale w ogóle umożliwia poprawne wiosłowanie i zabezpiecza przed spadnięciem z siodełka w razie uderzenia dziobem o przeszkodę.


Rodzaje podnóżków
1 -- płyta duralowa, 2 -- wypchanie dzioba, 3 -- pedały, 4 -- belka
Spotyka się w zasadzie cztery rodzaje podnóżków. Najlepsza jest płyta metalowa (dural), umocowana tak, aby umożliwić dopasowanie położenia podnóżka do wzrostu kajakarza. Płyta wyłożona jest warstwą pianki poliuretanowej, co poprawia amortyzację w razie uderzenia dziobem kajaka o przeszkodę. Niektóre podnóżki tego typu nie mają pełnej płyty, a rodzaj rusztowania wykonanego z płaskowników aluminiowych i plastiku. Takie podnóżki są niebezpieczne -- nie zabezpieczają przed wpadnięciem stopy za płytę pianki przy silnym uderzeniu o przeszkodę. Dwukrotnie miałem tego typu problemy w moim starym Canyonie. Za pierwszym razem noga wpadła mi za podnóżek po uderzeniu o dno po skoczeniu progu -- musiałem rozpaczliwie wiosłować do brzegu aby nie skakać następnego progu w dość niewygodnej i bolesnej pozycji. Za drugim razem skręciłem poważnie staw skokowy. Nieco gorsze jest wypchanie całego dziobu kajaka pianką poliuretanową lub styropianem. Zapewnia to wprawdzie lepszą amortyzację, ale taki podnóżek nie daje się przestawiać, a w miarę starzenia się wypełniacza, podnóżek coraz bardziej nasiąka wodą, zwiększając ciężar kajaka. W niektórych typach kajaków stosowane są podnóżki w postaci pedałów. Podnóżki takie są niebezpieczne -- przy silnym uderzeniu o przeszkodę stopa może ześliznąć się z pedału -- efektem może być kontuzja stopy lub stawu skokowego. Podobne zagrożenie stwarza podnóżek w postaci rurki metalowej umocowanej poprzecznie w kajaku.
Moim zdaniem, do turystycznego kajakarstwa górskiego można stosować tylko pierwsze dwa rodzaje podnóżków.
W kajakach górskich uzupełnieniem podnóżka są podpórki dla ud, ułatwiające kontrolę przechyłu kajaka i poprawiające przeniesienie siły z ciała kajakarza na kajak.

Komory wypornościowe -- to kolejny obowiązkowy element wyposażenia kajaka. Oczywiście są one zbędne, jeżeli konstrukcja kajaka lub jego zapakowanie zapewnia niezatapialność.
Chciałbym podkreślić wagę używania elementów wypornościowych w turystyce górskiej. Z własnej praktyki wiem, że kajak pozbawiony komór wypornościowych oznacza bardzo poważne zagrożenie w przypadku akcji ratunkowej.

Uchwyty -- każda łódź powinna być wyposażona w uchwyty, umożliwiające transport, przenoski i wszelkie akcje ratunkowe. Jak dowodzi praktyka, najlepsze są po prostu uszy wykonane ze sztywnej liny. Uchwyty te, zwykle umieszczone na dziobie i rufie, powinny być wygodne (tak duże, aby swobodnie wchodziła w nie dłoń, wykonane z grubej liny, przyjemnej w uchwycie), bezpieczne (nie powinny stwarzać zagrożenia zaplątania dłoni) i mocne (powinny umożliwiać podniesienie łodzi wypełnionej wodą).

Urządzenie sterowe -- oczywiście występuje ono nie we wszystkich rodzajach kajaków. Jest praktycznie niezbędne w turystyce morskiej, a bardzo przydatne na wodach otwartych. Nie zalecam używania steru na rzekach górskich lub nizinnych z dużą ilością przeszkód (np. drzew). Ciągłe uderzanie sterem o przeszkody może być źródłem uszkodzeń i przecieków rufowej części kajaka. W fachowym handlu dostępne są różne rodzaje urządzeń sterowych -- wiele z nich jest na tyle uniwersalnych, że nadaje się do różnych typów kajaków. Cechy dobrego urządzenia to: niezawodność, nierdzewność, łatwość montażu, prostota. Każde urządzenie powinno umożliwiać podnoszenie płetwy sterowej.

Apteczka -- wystarczy najprostszy zestaw środków opatrunkowych i przeciwbólowych, zawinięty w szczelny worek foliowy i przylepiony wodoodporną taśmą klejącą wewnątrz kajaka. Oczywiście trzeba go co jakiś czas kontrolować i wymieniać.
Uwaga: taka apteczka jest dodatkowym, indywidualnym wyposażeniem kajaka. Nie może ona zastępować lepiej wyposażonej apteczki grupowej. Służy tylko w bardzo nagłych wypadkach.

Inne -- należy tu jeszcze wymienić pewne specyficzne ulepszenia charakterystyczne dla pewnych rodzajów kajakarstwa:

Fartuch -- niezbędny w kajakarstwie górskim i morskim, przydatny również na nizinach w razie kiepskiej pogody. Spotyka się fartuchy wykonane z nieprzemakalnych tworzyw (stilon kryty PVC, cordura) i z pianki neoprenowej, lub z kombinacji tych materiałów. Osobiście polecam fartuch piankowy do turystyki górskiej, a fartuch z PVC do innych rodzajów kajakarstwa. Należy pamiętać, że konstrukcja każdego fartucha powinna umożliwiać łatwe zdjęcie go w razie konieczności (także przez zdenerwowaną, słabą, zmęczoną osobę, po ciemku, pod wodą itd.), dlatego niezbędne jest wyposażenie go w wygodne i mocne ucho. Ostatnio pojawiły się na rynku fartuchy, które można zdjąć, uderzając je od spodu kolanem.

Patent holowniczy -- krótki (2-2.5 m) kawałek linki zakończony karabinkiem i umocowany do kajaka lub kamizelki w sposób umożliwiający odpięcie w razie konieczności. Przydatny na wodach górskich. Opisany dokładniej w skrypcie do ratownictwa.

Holowanie nieprzytomnego przy pomocy patentu

Kompas -- ze względów bezpieczeństwa niezbędny na każdym kajaku morskim, nawet przeznaczonym tylko do turystyki przybrzeżnej.

Pompa -- stosowana w turystyce morskiej do wypompowywania wody z kajaka.

Zawór do wylewania wody -- stosowany w kajakach górskich. Ułatwia życie, ale może być też przyczyną kłopotów (osłabienie konstrukcji, możliwość przypadkowego otwarcia). Jeżeli wybierasz się na rzekę w takim kajaku, to pamiętaj o zabraniu czegoś, czym będziesz w stanie zastąpić korek w razie zgubienia.

Komory/worki/pojemniki -- do transportu sprzętu. Niektóre kajaki (np. morskie) mają zintegrowane komory do transportu sprzętu. Dobrym rozwiązaniem są też nieprzemakalne worki ze szczelnym zamknięciem lub polietylenowe baryłki, beczki i walizki.

Olinowanie -- system linek, gum i siatek służący do mocowania bagażu na pokładzie kajaka. Spotykane przede wszystkim w kajakach morskich, umożliwia przewożenie większej ilości bagażu i, co ważniejsze, takie jego umieszczenie, aby był on dostępny bez potrzeby wysiadania z kajaka.

Wózek -- składane, dwukołowe wózki do transportu kajaka ułatwiają przenoski. Istnieje (na Zachodzie) wiele podobnych konstrukcji różniących się materiałem, wytrzymałością i oczywiście ceną. Wózek powinien być wykonany z dobrych (nierdzewnych) materiałów i posiadać ładowność minimum 30 kg (do przewożenia kajaków dwuosobowych -- 40-50 kg).

Ożaglowanie -- dawniej składane kajaki były wyposażane w ożaglowanie typu ket -- jednożaglowe lub slup -- dwużaglowe. Żagiel główny (grot) miał powierzchnię 2.5--3 m$^2$, fok ok. 1 m$^2$. Dodatkowe wyposażenie to opuszczane miecze montowane po bokach kajaka. W nowszych konstrukcjach raczej nie stosuje się mieczy, a jedynie, w kajakarstwie morskim żagle typu spinaker (używany tylko przy wietrze ,,w plecy") a także specjalne latawce.